Stočna hranaInfektivna bolest (IBD) ili Gumboro bolest (GB) je već godinama ozbiljan problem za stočarsku industriju, a nedavna „ponovna pojava“ virusa zarazne bolesti (IBDV) uzrok je značajnih gubitaka.
Direktni gubici povezani su s određenom smrtnošću i zavise od stepena patogenosti, starosti, hibrida i prisustva ili odsustva pasivnog imuniteta. Indirektni ekonomski uticaj bolesti je značajan zbog imunosupresije uzrokovane virusom i/ili potencijalnom interakcijom između IBDV i drugih virusa, bakterija ili parazita. Indirektni gubici su posljedica sekundarne infekcije koja izaziva zaostajanje u rastu i slab randman u klaonicama. Posljedica širenja bolesti je i povećana upotreba antibiotika, što predstavlja problem javnom zdravstvu.
Prvi slučajevi uočeni su u oblasti Gumboro, u Americi, po kojoj je bolest i dobila ime, iako je tačniji naziv infektivna bolest burze (IBD) ili infektivni burzit. IBD je virusna infekcija, koja pogađa imunološki sistem živine. Bolest je visoko zarazna, javlja se kod mladih pilića, a karakteriše je uništavanje limfoidnih organa, a posebno Bursa Firbicii (Fabricijeva kesa, periferni limfoidni organ) u kojoj sazrijevaju i diferenciraju se B-limfociti. Target ćelije virusa su B-limfociti u nezreloj fazi, a infekcija, kada nije fatalna, uzrokuje imunosupresiju, najčešće prolaznog karaktera, čiji je stepen često teško odrediti.
Klinička slika
Ptice su najosjetljivije u uzrastu od tri do šest nedjelja starosti, jer je ovo period maksimalnog razvoja burze, u toku koga su primjećeni znaci akutne kliničke slike. Infekcije koje se javljaju u starosti do tri nedjelje su uglavnom subkliničke i imunosupresivne. Klinički slučajevi se primjećuju između 15. i 20. nedjelje starosti. Pilići postaju nemirni, perje im je neuredno i nakostriješeno, a kasnije postaju fizički pasivni, smanjenog apetita, uz pojavu proliva koji je pjenušav, vodenast i dugotrajan.
Zaraza je horizontalnog karaktera, a zdravi subjekti se inficiraju oralno ili respiratorno. Inficirane jedinke izlučuju feces zaražen virusom već nakon 48 sati i mogu da prenose bolest kontaktom do 16 dana. Bolest se prenosi direktno – preko izlučevina, ili indirektno – preko kontaminisanih posrednika (životinje, osoblje).
Virus može preživjeti do četiri mjeseca u kontaminiranim objektima i prostirci. Mortalitet iznosi do 20%.
Klinička dijagnoza
Klinička dijagnoza akutnih oblika Gumboro bolesti se zasniva na evoluciji bolesti (vrhunac mortaliteta i praćenje stepena oporavka jata u periodu 5-7 dana) i oslanja se na posmatranje simptoma i post-mortem pregleda. Klinički se GB najčešće može povezati sa kokcidiozom ptica, sindromom zakržljalosti i virusnom anemijom pilića. U svim akutnim slučajevima, prisustvo promjena na burzama omogućava kliničku dijagnozu Gumboro bolesti.
Prevencija i liječenje
Za prevenciju Gumboro bolesti su neophodne mjere higijene i medicinske profilakse. Bez preduzetih sanitarnih mjera predostrožnosti, nema vakcine koja može pomoći u liječenje GB-a. Ovo podrazumijeva čišćenje, dezinfekciju i praćenje nivoa higijene u periodu između turnusa. Prije čišćenja, čim se isprazne, iz objekata se moraju otkloniti sve štetočine i insekti.
Stara prostirka, izmet i đubre se skladište u posebnim objektima predviđenim za tu namjenu, na lokaciji van objekata farme. Objekti se prvo mehanički čiste (na suvo), zatim se peru toplom vodom (60°C) i deterdžentom. Završna dezinfekcija se obavlja prije naseljavanja.
Silosi sa hranom se potpuno prazne i čiste, hrana od prethodnog jata se nipošto ne smije ponovo koristiti. Svi dezinficijensi su aktivniji na temperaturama iznad 20°C, a preparati joda i hlora ne smiju biti zagrijani iznad 43°C. Količina rastvora dezinficijenasa je 4l/15m².
Vakcinacija
Uspjeh vakcinacije zavisi od izbora vakcine i plana vakcinisanja. Poluživot pasivnih antigena, zavisno od zapremine krvi, varira od tri dana (za brojlere), do pet dana (za koke nosilje). Zato, ako je poznat titar antigena pilića u inkubatoru, može da se odredi maksimalno vrijeme prihvatljivosti pilića na divlji ili vakcinalni virus. Ova informacija je vrlo važna kada se prave programi vakcinacije.
Tipovi vakcina
Protiv GB se koriste žive atenuirane vakcine i inaktivisane uljne vakcine. Idealna vakcina mora da posjeduje izbalansiranu efikasnost i sposobnost inokulacije, ne smije da dovodi do promjena na burzi, niti da djeluje imunosupresivno ili da se izlučuje te mora da pruža dugotrajan imunitet, čak i kod ptica sa visokim nivoom maternalnih antigena. Nažalost, takva vakcina ne postoji.
Žive vakcine
Žive vakcine imaju široku rasprostranjenost pri upotrebi. Prave se od sojeva koji su atenuirani serijskim pasažama kroz embrionirana jaja. U zavisnosti od stepena atenuiranosti, sojevi vakcina stvaraju histološke promjene različite težine na burzama pilića, a prema tome se klasifikuju na blage, intermedijarne i vruće vakcine.
Vrući sojevi indukuju histološke promjene kod pilića koje se mogu porediti sa patogenim sojevima, uz razliku što ne dovode do uginuća.
Blagim vakcinama obično se vakcinišu roditeljska jata. One su vrlo osjetljive na interferenciju sa homolognim maternalnim antitijelima i primjenjuju se kada maternalna antitijela nestanu, tj. između četvrte i osme nedjelje starosti, u zavisnosti od toga da li su djedovska jata vakcinisana inaktivisanim vakcinama prije pronošenja.
Intermedijarne vakcine se primjenjuju kod brojlera i kokica, kao i u roditeljskim jatima kojima prijeti visoko patogeni soj u ranom uzrastu. Na visoko rizičnim farmama, obično se primjenjuje dvokratna vakcinacija. Uzrast pri vakcinaciji zavisi od titra maternalnih antitijela pilića u inkubatoru. Vakcine se obično daju kroz vodu za piće.
Žive vakcine su kompatibilne sa ostalim avijarnim vakcinama. Ipak, sojevi koji dovode do ozbiljnih promjena na burzi mogu da provociraju imunosupresiju, pojačavaju patogenost ostalih imunosupresivnih virusa i tako ugroze imunizaciju živine protiv ostalih bolesti.
Odnedavno su razvijene vakcine za „in ovo“ vakcinaciju embriona. Vakcina je smješa virusa i specifičnih antitijela i aplikuje se injekciono 18 dana starim embrionima. Brojleri koji se izlegu iz ovakvih jaja imunizovani su protiv unosa GB u toku perioda rasta. Ovom metodom izbjegava se interferencija sa maternalnim antitijelima.
Inaktivisane vakcine
Inaktivisane vakcine se koriste za stvaranje visokog, ravnomjernog i održivog titra antitijela kod koka nosilja prije pronošenja, koje su vakcinisane živom vakcinom ili prirodno inficirane izlaganjem virusu na farmi. One se aplikuju u uzrastu 16-20 nedjelja.
Razlozi neuspjele vakcinacije
Brojni su uzroci neuspjeha vakcinacije živim vakcinama. Najtrivijalniji jesu nepoštovanje roka upotrebe ili preporučenih doza, nepravilno skladištenje i netačne ili manjkave tehnike vakcinacije. Hladne i suve, žive vakcine se rehidriraju neposredno prije upotrebe destilovanom vodom.
Upotreba destilovane vode kao rastvarača je obavezna kada se koristi tehnika spreja. Kada se vakcina daje kroz vodu za piće, posebno je važno da se voda uskrati pticama 2-3 časa prije vakcinacije. Može se koristiti samo svježa voda bez organskih primjesa, hlora ili teških metala. Dodavanjem mlijeka u prahu u količini 2g/l pomaže se stabilizacija vakcinalnog virusa.
Jedan od najčešćih uzroka neuspjeha vakcinacije je interferencija sa roditeljskim antitijelima. Datum, odnosno vrijeme vakcinacije podmlatka utvrđuje se na osnovu imunološkog statusa pilića te programa vakcinacije korištenog kod roditelja.
Piše: Stefan Moravski
