adminKetoza krava je metabolička bolest koja nastaje kao poremećaj metabolizma ugljenih hidrata i masti sa povećanom proizvodnjom ketonskih tjela u organizmu. Bolest se najčešće javlja kod visokomliječnih krava u intezivnom uzgoju, nekoliko dana nakon porođaja, ali može da se javi i u periodu maksimalne proizvodnje mlijeka, prije porođaja i kasnijem laktacionom periodu kada se grlima ne obezbijede dnevne potrebe u energiji.
Ketoza najčešće pogađa viskoproduktivne rase goveda kao što su holštajnfrizijska, istočnofrizijska ili crno-bela rasa goveda. Ova bolest uzrokuje velike ekonomske gubitke zbog troškova lječenja, smanjene proizvodnje mlijeka, smanjene reproduktivne sposobnosti i povećanog broja isključenja krava iz proizvodnje.
Ketoza nastaje usljed nedostatka ugljenih hidrata u organizmu, kada su potrebe za glukozom u organizmu značajno povećane (laktacija) usljed proizvodnje mlijeka, pa nastaje hipoglikemija koja kasnije rezultira nastankom ketonskih tjela.
Najčešće greške u ishrani, tj. neizbalansirani obroci u pogledu odnosa proteina i ugljenih hidrata ili usljed prisustva većih količina ketogenih materija u obroku (veći procenat masti u obroku ili buterne kiseline u silaži) dovode do ketoze kod krava. Vrlo rijetko ketoza se može pojaviti zbog oboljenja digestivnog trakta gdje je loše varenje ugljenih hidrata.
Kod krava ketoza može da se javi u subkliničkom ili klinčikom obliku. Kod subkliničke ketoze često nema vidljivih simptoma osim osilacija u proizvodnji mlijeka. Ovaj oblik bolesti ima negativan uticaj na dnevnu količinu mlijeka, sadržaj i količinu mliječne masti i proteina u mlijeku. Ovaj oblik se može otkriti jedino nalazom ketonskih tjela u krvi, mokraći i mlijeku kako bi se izbjegli ekonomski gubici. Klinički oblik ketoze javlja se u vidu digestivnog i nervnog tipa. Klinički oblici ketoze najčešće se javljaju kod visokoproduktivnih krava. Manji broj životinja oboli sa teškim kliničkim simptomima bolesti, naročito ako se sa terapijom počne na vrijeme, a neke životinje mogu i spontano da ozdrave. Tok bolesti je najčešće akutan i pri pravilnoj i blagovremenoj terapiji većina krava ozdravi za 3 do 5 dana s tim što su mogući recidivi. U težim slučajevima i kod dužeg toka bolesti dolazi do oštećenja jetre usljed masne degeneracije, a ako se sa terapijom ne počne na vrijeme životinja ugine u hipoglikemičnoj i acetonemičnoj komi.
Digestivni tip
Kod ovog tipa životinje postepeno ili naglo gube apetit, prestaju da preživaju, gube kondiciju, smanjuju mliječnost za 50 do 70% i naglo mršave. Nastaje atonija buraga, defekacija je usporena, a ponekad se javlja i proliv. Životinja stoji sa pogrbljenim leđima, spuštenom glavom, poluzatvorenim očima i apatična je. Zadah životinje često ima sladunjav miris na aceton. Ketonska tjela se izlučuju putem mokraće i mlijeka i mogu se dokazati raznim testovima.
Nervni oblik
Bolest može da se javi samostalno ili sa digestivnim tipom, a najčešće se javlja poslije ili prije teljenja i mnogo je ozbiljnija od digestivnog tipa. Pored gubitka apetita i smanjenja mliječnosti javljaju se i nervni simptomi bolesti u vidu ekscitacije, pareze, parestezije i hiperestezije. Životinje žvaću u prazno, škripe zubima, riču, imaju divlji pogled, a iz usta im se cjedi pljuvačka.
U prevenciji ketoze najznačajniju ulogu ima ishrana. Visoka proizvodnja mlijeka i reprodukcija zahtjevaju intezivnu njegu životinja i ishranu sa pravilno izbalansiranim obrocima. Pravilno izbalansirani obroci sa dovoljno energije smanjuju mogućnost nastanka ketoze. Važno je da se u periodu zasušenja ishrana silažom smanji, do 10 kg na dan ili isključi iz ishrane. Preventivno se mogu davati propilen glikol i natrijum-propionat nekoliko dana prije teljenja. U cilju ranog otkrivanja i liječenja ketoze, kravama se nekoliko dana prije i posle porođaja kontroliše mokraća na prisustvo ketonskih tjela.
dr Lazar Makivić
Rukovodilac nutricionizma u FSH Farmofit
