Stočna hranaPuerperalna pareza je akutno stanje hipokalcemije, koje nastaje šerst do 72 časa poslije telenja, i najčešće se javlja kod visoko mliječnih krava starijih od pet godina.
Bolest se manifestuje smanjenjem koncentracije kalcijuma u krvi, opštom parezom, odnosno, mišićnom slabošću, gubitkom svijesti, komom i cirkulatornim kolapsom. Ukoliko se ne preduzmu mjere liječenja, kod težih slučajeva životinja ugine za nekoliko sati.
Neposredno prije telenja, u vimenu počinje sinteza mlijeka. Za sintezu mlijeka, pored drugih materija, neophodna je i velika količina kalcijuma koja se apsorbuje iz krvotoka. Količina kalcijuma u krvi pada sa normalnih 1,7-2,1 mmol/l na 1-1,6 mmol/l, tijelo nije u mogućnosti da u kratkom periodu nadoknadi toliki deficit kalcijuma, te se pogoršava zdravstveno stanje životinje.
Simptomi
Puerperalna pareza ima tri faze:
- U prvoj fazi, životinje su uznemirene i osjetljive na spoljne nadražaje. Mogu da se jave blage drhtavice na leđima, vratu i mišićima ekstremiteta. Otežano ustaju i pri hodu su nesigurne. Od ovog oblika bolesti krave mogu da se spontano oporave, ali ukoliko se ne započne terapija kalcijumom, bolest će vjerovatno napredovati u drugi, teži stepen.
- U drugoj fazi, životinja ne može da ustane. Glava je povijena u stranu i oslonjena na grudni koš. Apatična je i ne reaguje na spoljašnje nadražaje. Krave su anoreksične i imaju suvu njušku, subnormalnu tjelesnu temperaturu i hladne ekstremitete. Dolazi do pareze mekog nepca i dijafragme, pa je disanje otežano i čujno. Izostaju defekacija i uriniranje, a laktacija se naglo smanjuje.
- U trećoj fazi, krave progresivno gube svijest do tačke kome. Rad srca je jako ubrzan (oko 120 otkucaja u minuti). Ako se ne primijeni terapija, krava ugine za manje od šest sati.
Terapija
U liječenju puerperalne pareze primjenjuju se različite kalcijumove soli ili gotovi preparati. Hitna stanja i teški slučajevi zahtevaju intravensku infuziju rastvora sa kalcijumom.
Da bi se izbjeglo trajno oštećenje mišića i nervnog sistema, potrebno je što prije uspostaviti normalnu količinu kalcijuma u krvi. Ovo se postiže intravenskom aplikacijom rastvora koji sadrže kalcijum. U lakšim oblicima bolesti, veterinar se može odlučiti i za peroralnu primjenu kalcijuma, čime se smanjuje njegov kardiotoksičan efekat.
Hipokalcemična goveda odmah odgovaraju na terapiju. Grčevi mišića prestaju i vraća se normalna neuromišićna funkcija organizma. Povratak funkcije glatkih mišića se ispoljava uriniranjem i defekacijom čim krava ustane. Kod 25-30% krava simptomi bolesti se ponovo javljaju poslije 24-48 časova, pa je potrebno ponoviti terapiju. Da bi se smanjila mogućnost remisije, preporučuje se da se nakon puerperalne pareze ne obavlja kompletna muža životinje.
Prevencija
Obrok siromašan kalcijumom stimuliše mobilizaciju kalcijuma iz kostiju i njegovu resorpciju iz digestivnog trakta. Iz tog razloga preporučuje se da obrok dvije nedjelje pred telenje sadrži manje od 80 g kalcijuma, 60 g fosfora i oko 35000 IU vitamina D, a nakon teljenja treba obezbjediti adekvatne količine kalcijuma u obroku.
Sve ovo je praktično teško izvesti, s obzirom na manji izbor hraniva sa malom količinom kalcijuma i pri tome treba još voditi računa o izbalansiranosti obroka. Hraniva koja sadrže malu količinu kalcijuma su mekinje, stočno brašno, pivski trop i sačma od kukuruznih klica.
Takođe, nagle promjene ishrane prije i poslije porođaja mogu izazvati razne poremećaje kod preživara. U obroke koji su siromašni kalcijumom i vitaminom D dodaju se vitaminsko-mineralne smješe koje obezbjeđuju potrebe za ovim materijama. Do sada se kao najbolja metoda prevencije pokazala primjena sintetičkog parathormona koji reguliše mobilizaciju kalcijuma iz kostiju 60 sati – šest dana prije telenja.
Piše: Stefan Moravski
