adminMlijeko je namjenjeno širokoj populaciji ljudi i zato se poklanja velika pažnja njegovoj zdravstvenoj ispravnosti. Broj somatskih ćelija jedan je od osnovnih pokazatelja kvaliteta mlijeka. Somatske ćelije su dio procesa upale mliječnih žljezda, odnosno bijela krvna zrnca koja su brojčano uvećane i izumrle epitalne ćelije nastale redovnom zamjenom u tkivima radi zapaljenja.
Osnovna karakteristika somatskih ćelija je ta da se ne mogu dodatno razmnožavati u mlijeku, za razliku od bakterija koje se razmnožavaju, naročito ako je visoka temperatura mlijeka. Porast broja somatskih ćelija posljedica je nepoželjnih procesa do kojih je došlo u vimenu ili sisama.
Prema mnogim istraživanjima, za krave u prvoj laktaciji sa zdravim vimenom granična vrijednost iznosi 100.000 somatskih ćelija u mililitru mlijeka, za krave sa više laktacija 150.000, a za starije muzne krave dozvoljeno je maksimalno do 250.000 somatskih ćelija. Krave sa zdravim vimenom imaju od 20.000 do 50.000 somatskih ćelija, one sa lakšim iritacijama vimena 50.000 do 100.000, a kod zapaljenja samo jedne četvrtine vimena, broj somatskih ćelija kod prvotelki je veći od 100.000.
Faktori koji utiču na pojavu somatskih ćelija mogu biti fiziološki, gdje se ubrajaju genetska osnova, starost krave, stadijum laktacije, mliječnost, promjena hrane, stres izazvan prije svega temperaturom i klimom, dok se u patološke faktore ubrajaju povrede pri muži, poremećaji u metabolizmu hranjivih materija, bolesti papaka, infektivni mastitis, intokiskacije, lijekovi i problemi u držanju.
Nagle promjene obroka, najčešće nestanak silaže ili sijena, mogu uticati na porast broja somatskih ćelija, ali i toplotni stres. Direktna sunčeva svjetlost i kretanje vazduha značajno umanjuju konzumiranje hrane i suhe materije, te remete balans krvnih elektrolita. Krava treba da konzumira minimalno 3 % suve materije u odnosu na svoju tjelesnu masu, a pri visokim temperaturama, što je već navedeno, krava znatno smanjuje konzumaciju hrane, samim tim je i manja produkcija mlijeka, a kao reakcija na stres dolazi do povećanja broja somatskih ćelija.
Najčešće greške u sistemu držanja krava, koje takođe uslovaljavaju povećanje broja somatskih ćelija su neodgovarajući objekti, nedovoljno ukupnog prostora po životinji, manjak ili odsustvo prostirke i sl. Svi navedeni parametri značajno utiču na broj somatskih ćelija u mlijeku.
Za dobru zdravstvenu ispravnost mlijeka, broj somatskih ćelija i mikroorganizama, na pvom mjestu je neophodno održavati vrhunsku higijenu vimena. To podrazumjeva pranje i sušenje cijelog vimena i sisa, njegovu dezinfekciju, mijenjanje aktivne materije deterdženta zbog rezistencije, odvajanje prva dva-tri mlaza mlijeka, jer je u istim velika količina somatskih ćelija i mikroorganizama i sl. Istovremeno, neophodno je kontrolisati ambijentalnu temperaturu putem ventilatora, dobro izbalansirati kabasti i koncentrovani dio obroka, tako da bi grla unijela sve neophodne nutrijente, kako bi bila dobra produkcija mlijeka i krave bile manje podložne zapaljenskim procesima.
dr Lazar Makivić
Rukovodilac nutricionizma u FSH Farmofit
